ศูนย์นวัตกรรมชุมชนพึ่งตนเอง “ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นชุมชนโมคลาน”

ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น : การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ชุมชนโบราณ โมคลานเมืองเก่า
ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเป็นกระบวนการศึกษาประวัติศาสตร์สังคมที่เน้นพฤติกรรมของคนในสังคมนั้นๆซึ่งมีชีวิตและความเคลื่อนไหวอยู่เสมอ มีความยืดหยุ่น มีขนาดแตกต่างอย่างหลากหลาย อาทิ หมู่บ้าน ตำบล ชุมชน ลุ่มน้ำ กลุ่มอาชีพ กลุ่มชาติพันธ์ุ และกลุ่มวัฒนธรรม เป็นต้น การทำงานจึงไม่ยึดพงศาวดารที่เน้นความเป็นศูนย์กลางแห่งราชธานีซึ่งเป็นนัยยะเชิงเส้นตรง แต่จะทำความเข้าใจ ความรู้สึกร่วม คุณค่าและความหมายของข้อมูลพื้นบ้านพื้นเมืองของท้องถิ่นเป็นหลัก ทั้งในรูปของข้อมูลสังคม จารีตบอกเล่าที่ไม่ใช้ลายลักษณ์อักษร(Non-Literate Society)และข้อมูลสังคมที่มีการบันทึกลายลักษณ์อักษร(Literate Society) ข้อสังเกตคือสังคมในระดับพื้นบ้านมักไม่ใช้ลายลักษณ์อักษร นิยมส่งต่อจารีตแบบบอกเล่าด้วยปากเปล่า โลกของสังคมท้องถิ่นส่วนล่างจึงไม่ควรปล่อยผ่านไม่ใส่ใจเพราะเป็นโลกแห่งการรับรู้และปัญญาที่มีอยู่ของมวลชนเบื้องล่าง ซึ่งประวัติศาสตร์แบบนี้เรียกว่า “ประวัติศาสตร์จากภายใน”(History from the Inside) หรือ “ประวัติศาสตร์ที่ถูกมองจากเบื้องล่าง”(Seen from the bottom up)
การอนุรักษ์ชุมชนโบราณ โมคลานเมืองเก่า ริเริ่มจากความร่วมมือระหว่างอำเภอท่าศาลา องค์การบริหารส่วนตำบลโมคลาน มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ สำนักศิลปากรที่12 สำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดนครศรีธรรมราช และสหกรณ์จังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งต่อมาได้มีการขยายความร่วมมือไปยังสถาบันการศึกษา อาทิ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเพื่อชีวิต วิทยาลัยช่างศิลปนครศรีธรรมราช วิทยาลัยศิลปหัตถกรรมนครศรีธรรมราช และหน่วยงานต่างๆ ในการทำงานกับประชาชนในพื้นที่ชุมชน
บันทึกลำนำชีวิตหลายบทจากบรรพชนที่ถ่ายทอดสู่อนุชนปัจจุบันและอนาคต อาทิ
บทที่1 “ตั้งดิน ตั้งฟ้า ตั้งหญ้าเข็ดมอน โมคลานตั้งก่อน เมืองคอนตั้งหลัง ข้างหน้าพยัง ข้างหลังโพธิ์มี 7เจดีย์ 9ทวาร 4เลนจัตตุบาท”
บทที่2 “สำเภาใหญ่……………………………….”
ลำนำชีวิตเหล่านี้ได้ครอบคลุมพื้นที่กว้างใหญ่ไพศาลแผ่ออกไปจากเส้นทางปากน้ำพยิงเดียวกันแยกขึ้นสู่เทือกเขาสูง คือ 1)เส้นทางน้ำจากปากพะยิงสู่น้ำตกกรุงชิง เทือกเขาหลวง จ.นครศรีธรรมราช จำนวน 10 อบต. 1 เทศบาล ประกอบด้วย ในเขตพื้นที่อำเภอท่าศาลา ได้แก่ อบต.ท่าศาลา อบต.โมคลาน อบต.โพธิ์ทอง อบต.ดอนตะโก อบต.หัวตะพาน และ อบต.ไทยบุรี/ในเขตพื้นที่อำเภอนบพิตำ ได้แก่ อบต.กะหรอ อบต.นาเหรง และอบต.กรุงชิง/ในเขตพื้นที่อำเภอเมือง ได้แก่ อบต.ปากพูน และเทศบาลปากพูน 2)เส้นทางแยกจากคลองโมคลานหรือคลองควาย(ปัจจุบันเรียกคลองโต๊ะเน็ง) สู่น้ำตกพรหมโลก เทือกเขานครศรีธรรมราช จ.นครศรีธรรมราช จำนวน 5 อบต. ของเขตพื้นที่อำเภอพรหมคีรี
เรื่องราวประวัติศาสตร์ท้องถิ่นชุมชนโบราณโมคลานเมืองเก่าถูกถ่ายทอดผ่านชีวิตเส้นทางน้ำล่องสู่ที่ราบสูง รวมถึงการใช้สัตว์สี่เท้าอาทิ ช้าง ม้า วัว และควาย เป็นพาหนะในการเดินทางผ่านวันเวลาที่ปรากฏหลักฐานว่ามาอย่างยาวนาน……..ถึงกับส่งต่ออนุชนรุ่นหลังผ่านลำนำชีวิต พงศาวดาร เรื่องราวเรื่องเล่า วิถีชีวิตวัฒนธรรมประเพณีที่สืบทอดต่อๆกันมา และหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ให้รุ่นลูกหลานได้รับรู้ว่าตนคือใคร มาก่อนนครศรีธรรมราชอย่างไร ตลอดจนถึงสิ่งมหัศจรรย์ที่ผู้คนที่มาจากหลากหลายอารยธรรมแต่สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างรักใคร่กลมเกลียว พึ่งตนเองและพึ่งพาอาศัยกันและกันอย่างผูกพันมาอย่างยาวนาน
อนึ่งเนื่องจากโบราณวัตถุจากชุมชนโมคลานและตลอดเส้นทางน้ำดังที่กล่าวไปนั้นจากบันทึกของปรีชา นุ่นสุขทำให้ทราบว่าส่วนใหญ่อยู่ในครอบครองของเอกชน บางส่วนอยู่ในกรุ/บางส่วนจัดแสดง ณ พิพิธภัณฑสถานนครศรีธธรรมราช และพิพิธภัณฑสถานพระนคร และบางส่วนยังอยู่ ณ แหล่งที่ค้นพบ ดังนั้นศูนย์นวัตกรรมชุมชนเพื่อการพึงตนเอง”การอนุรักษ์ชุมชนโบราณ โมคลานเมืองเก่า” จึงได้ทยอยทำแบบจำลอง(Model) เพื่อประทับไว้อย่างกระจายจุดตามเรื่องเล่าเรื่องราวที่สืบทอดต่อๆกันมา ตลอดจนถึงเตรียมการจัดแสดงในรูปสื่อมัลติมีเดียอีกด้วย
ปริทัศน์โปรแกรมนำเที่ยว
ศูนย์นวัตกรรมชุมชนเพื่อการพึงตนเอง”การอนุรักษ์ชุมชนโบราณ โมคลานเมืองเก่า” ในปี 2560 ได้ทยอยเปิดเส้นทางน้ำจากปากพะยิงสู่น้ำตกกรุงชิง เทือกเขาหลวง จ.นครศรีธรรมราช และในปี 2561 จะทยอยเปิดเส้นทางแยกจากคลองโมคลานหรือคลองควาย(ปัจจุบันเรียกคลองโต๊ะเน็ง) สู่น้ำตกพรหมโลก เทือกเขานครศรีธรรมราช จ.นครศรีธรรมราช ตามลำดับ ทั้งนี้แบ่งพื้นที่นำเที่ยวออกเป็น 2 ส่วน คือ 1)ส่วนเล่าเรื่องผ่านแบบจำลอง(Model) และสื่อมัลติมีเดียที่วางกระจายจุดตามเรื่องเล่าเรื่องราวที่สืบทอดต่อๆกันมา 2)ส่วนนำชม ชิม ช็อป และสัมผัสประสบการณ์จริง โดยท่านสามารถวางแผนเลือกโปรแกรมที่มีลักษณะบริการเฉพาะช่วงเวลา และลักษณะบริการตลอดปี………โดยสามารถคลิ๊กปุ่มเพื่อทำการศึกษาโปรแกรมนำเที่ยวด้วยตนเองหรือ โทร ….

 

บริการ

– การเดินทาง

• ปฏิบัติธรรม ณ วัด/มัสยิดใกล้โปรแกรม

– ที่พัก(โฮมสเตย์, โรงแรม)

• บ้านย่า…….
• บ้านย่า…….

– ครัวชาวบ้าน

• บ้าน…….

พื้นที่อำนวยความสะดวก

• วัดโมคลาน
• มัสยิด….
• คลองมะยิง
• คลองโต๊ะเน็ง(คลองโมคลานหรือคลองควาย)
• สนามกีฬาหลังวัดโมคลาน
• สนามกีฬาแสงจันทร์
• เขื่อนฉัตรชัยชลธาร

ปริทัศน์โปรแกรม
เส้นทางปากพะยิง……..แยกจากคลองโมคลานหรือคลองควาย(ปัจจุบันเรียกคลองโต๊ะเน็ง) สู่น้ำตกกรุงชิง เทือกเขาหลวง จ.นครศรีธรรมราช
1. ฐานความรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นแบบย้อนยุคชุมชนโมคลาน :
• นำชมระบบความเชื่อผ่านโบราณสถาน โบราณวัตถุ วัฒนธรรมประเพณีต่างๆ
1.1 แหล่งโบราณคดีโมคลาน
-ย้อนรอยเหรียญฟูนัน ทุ่งน้ำเค็ม พุทธศตวรรษที่ 6
– ปราสาทอิฐดินเผาพุทธศตวรรษที่ 12-14
– กุฏิดิน
– ตำนานพระพวยแห่งโมคลาน : อัญเชิญ(จำลอง)พระพวยกลับสู่โมคลาน
– ตำนานพระพุทธรูปใต้ต้นจันทน์ (จำลอง)อัญเชิญจากวิหารพระเขียนกลับสู่โมคลาน
– ลานต้นโมกโบราณ
1.2 ประเพณี 12 เดือน
– ประเพณีเดือนสิบ
– ประเพณีเดือนรอมฎอน

-ประเพณีเมาลิด
– ประเพณีแข่งเรือ
– ประเพณีลอยกระทง
– ประเพณีสุนัต(ตระกูลกูเปียร์)
– ประเพณีบายศรีสู่ขวัญ(กรุงชิง)
1.3 เส้นทางวัดและมัสยิดโบราณ
1.4 ศิลปินพื้นบ้าน
-เพลงบอก
-รองเง็ง

-ลิเกฮูลู/นาชีท
1.5 บุดดำ/บุดขาว…..จารึกโบราณ
1.6 เครื่องปั้นดินเผา
-ศูนย์ฯบ้านมะยิง-โรงเรียนโมคลานประชาสรรค์)
1.7 เส้นทางคลองมะยิง (เดินน้ำ)
– ตลาดวัดโหนดเก่า
– ตำนานช้าง
-ตำนานตวนกู
-พิพิธภัณฑ์สายน้ำมะยิง
1.8เส้นทางคลองมะยิง (เดินดิน)
– แหล่งอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผา
– บ่อน้ำโบราณ
– เตาเผาเครื่องปั้นดินเผาโบราณ
– เตาเผาอิฐโบราณ
– เรือแม่ตะเคียนทอง
– กลองมโหระทึกโบราณ
1.9 เส้นทางคลองโต๊ะเน็ง
– พัฒนาการจากคลองโมคลาน สู่คลองควายและคลองโต๊เน็งในปัจจุบัน
– แนวชั้นหม้อดินเผาโบราณ (รอยต่อคลองโมคลานกับคลองมะยิง)
1.10พัฒนาการอาชีพจากอดีตสู่ปัจจุบัน
1.11 สันทรายเก่า
-หาดทรายแก้วโบราณ
-สี่เลนจัตตุบาท
1.12 สันทรายใหม่
-หาดทรายแก้วใหม่
– พัฒนาการเศรษฐกิจชุมชน
– ปากพยิงเก่า/ใหม่
– หน้าทับรอเธอ
-หนองช้างตาย
– นกนานาพันธุ์
• นำชิม นำช็อป ผ่านวิถีทำกินชุมชนโมคลาน
1.13อาหาร
– ร้านอาหารสูตรบ้านๆดั้งเดิม
– ร้านอาหารฮาลาล
– ร้านชากาแฟ
– ร้านค้าระบบดิจิตอลชุมชน
• นำชมสวนสมุนไพรอัตลักษณ์ชุมชนโมคลาน
1.14สวนสมุนไพรอัตลักษณ์ชุมชน
-ทุ่งหญ้าเข็ดมอญ
-ทุ่งสำมะลีงา
– ทุ่งเหงือกปลาหมอ
– ทุ่งว่านสี่ทิศ
– ทุ่งเหมก
-ทุ่งแพงพวย
2. ฐานความรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นแบบร่วมสมัย :
• นำชมระบบความเชื่อผ่านโบราณสถาน โบราณวัตถุ วัฒนธรรมประเพณีต่างๆ
2.1 ตำนานพระเจ้ากรุงชิง
2.2 ปาลีเมาะเจ๊เต๊ะ
2.3 ฮัจยีห์สุโหรงในนครศรีฯ
2.4 ตำนานชี : สถานธรรมผูชีโมคลานสู่ตำนานแม่ชีนมเหล็ก
2.5 ตำนานพ่อท่านสิงห์
2.6 ตำนานเณรแก้ว
2.7 ตำนานหลวงปู่กลิ่น
2.8 แท่นตรวจงานพระเจ้ากรุงชิง
2.9 แท่นส่งบรรพชนโบราณ(แท่นเผาร่างโบราณ)

2.10 กลองมโหระทึก

2.11 เรือตะเคียนทอง
• นำช็อป ผ่านวิถีทำกินชุมชนโมคลาน
2.10 ตลาดนัดชุมชน 7 แห่ง
2.11วิสาหกิจชุมชนแพะ
2.12 เป่าแก้ว
2.13ร้อยคริสตัล
2.14 ชุดแต่งกายมุสลิม
2.15 น้ำตาลปึกมะพร้าว
2.16 ข้าวครบวงจร
2.17หมู่บ้านเคย
• นำพักผ่อนหย่อนใจ
2.18 พายเรือในคลอง
2.19 งมหอยตาควาย
2.20 ว่ายน้ำคลองกับลูกหลานดินเผา
2.21จุดพระอาทิตย์ยิง
2.22 ฟังเสียงปลา (ดุหลำ)
2.23โดดทะเล พอกโคลน
2.24ล่องแพชมดาว
2.25 นั่งเรือแหวกโคลน
2.26 อุโมงค์โกงกาง
2.27 ล่องเรือเล่าเรื่อง
2.28 งมหอยกะปู
2.29 หิ่งห้อย
2.30 นกหลากหลายสายพันธุ์
2.31 หัวใจพองฟูกับโลมาสีชมพู ณ ปากพยิง/ในถุ้ง
• ชวนกันปฏิบัติธรรม
2.32 ปฏิทินปฏิบัติศาสนทางพราหมณ์
2.33 ปฏิทินลานธรรมวิถีพุทธ
2.34 ปฏิทินปฏิบัติศรัทธาวิถีมุสลิม
• สุขภาพทางเลือกแบบโมคลาน
2.35สถานบริการและทับหม้อเกลือโมคลาน
2.36ผลิตภัณฑ์ยาและเวชสำอางหมอโบราณ 2 ท่าน
2.37หมอนวดโบราณสัญจร 2 ท่าน
2.38หมอนวดโบราณประจำบ้าน 4 ท่าน
2.39 สปาโคลน
เส้นทางปากพะยิง……..แยกจากคลองโมคลานหรือคลองควาย(ปัจจุบันเรียกคลองโต๊ะเน็ง) สู่น้ำตกพรหมโลก เทือกเขานครศรีธรรมราช จ.นครศรีธรรมราช (เปิดบริการปี 2561)